ni Serafin Guinigundo
” GINTO. GINTO… Baka po kayo may ginto riyan?”
“Mga mama.. mga ale… ginto…?” ang alok-anyaya ng isang babaing nakakimona at ang saya ay humihilahod sa sakong at siyang lumilinis sa makapal na alikabok sa bangketa.
” Baka po kayo may ginto?” ang muling sigaw ng babae. ” Kung may ginto ako bakit ko ipagbibili? Hindi baga mas mahal ang ginto kaysa kwalta?” sambot ng isang lalaki na ang kausap ay ang kaakbay.
Ang kalipunan ng mga taong naglipana sa Azcarraga, Avenida Rizal at Escolta ay mga mamimiling walang puhunan (karamihan) at mga tagapagbili ng mga bagay na wala sa kanila at lalong hindi kanilang pag – aari.
Ang hanapbuhay ng mga ito ay magtala sa papel ng mga bagay na nababalitaang ipinagbibili. Madalian ag kanilang usapan, Mabilis magkasundo. Tiyak ang pook na tipanan sa harap ng isang mesa: sa ibabaw ng umaasong kapeng-mais na pinapuputla ang kulay ng gatas na may bantong gatas ng niyog. Kung sila’y palarin; kakamal ang libo, kung mabigo naman ay gutom maghapon.
Sa tawaran ay hindi magkamayaw. Tingin, tawad, silip, tingin, tawad. Tingin sa singsing, sa kwintas, hikaw, at pulseras.
” Ilang ply, anong sukat ng goma?” usisa ng isa.
” Ano? In running condition ba? Baka hindi, Mapapahiya tayo,” ang paniniyak ng isa naman.
” Aba! sinasabi ko sa iyo… garantisado. hindi ka mapapahiya,” tugon ng tinanong.
” Hoy,Tsiko, ang iyong lote, may tawad na. Ano, magkano ang talagang atin doon? Mayroon na ba tayo? Baka wala? Ihanda mo ang papel. Bukas ang bayaran. Tiyakin mo lang ang ating salitaan ha? Kahit hindi nakasulat… ikaw ang bahala.”
” Ako ang bahala, boy. Alam mo na ang bilis natin, hindi ka maaano. Hawak natin ang ibon.”
Ang iba ay maingat; gumamit ng mga lenteng maaninag sa mga tapyas ng brilyante. Nangingilag sa basag na bato: iyong may karbon; iyong may lamat. Malulugi kapagka nabibigla sa pagtawad. Sa bawat may lenteng tumitingin ay marami pang taong nakapaligid na nag – aantay na makasilip naman: makatingin at tumawad sa singsing, hikaw at pulseras. Ang init ng araw ay hindi alumana ng mga taong ayaw iwan ang kakapalan ng nagtatawaran ng lupa, bahay, bakal, pako, trak, lantsa, kabayo, makinilya at iba pang mga bagay. Kakain lamang upang magbalik; babalik lamang upang makipag – usap, tumawad, at tumingin. Ang maghapon ay natatapos sa nakapaghihinayang na pakinabang; nauubos upang umasa sa isang kinabukasang marahil ay lalong mapalad at manigo.
” Balut… balut… baluuuut… baluut!”
“Puto… put.., putt… puto.” Iyan ang mga tagapambulahaw sa mga natutulog, sa mga may nanlalambot sa tuhod.
” Isang oras lamang, maaari ba? Ipapakita ko lang sa aking buyer. Magugustuhan ito. Cash ngayon din. Iiwan ko muna ang aking tubog sa iyo. May halaga yan. ”
” Huwag na. Dalhin mo, Sisirain mo ba ang iyong pangako? Kilala naman kita. Madali ka. Isang oras ang pangako ng aking kaibigan sa may ari nito. Kaya kung dadalhin mo ay sige. Ibalik mo agad aantayin kita. Hindi ako aalis, bago mag-ikalabindalawa. ”
Humahangos ang pinagbigyan ng singsing. Naglagos sa kakapalan ng mga tao. Madagil o makadagil ay tuloy sa kanyang paglalakad. Hinahawi ng kanyang mga bisig ang mga tao. Isinisingit niya ang kanyang manipis na katawan. Maikli lamang ang palugit sa kanya sa singsing – isang oras. Ang taong humahangos at nagmamadali at tila nakikipag -agawan ng oras ay si Maciong. Kabilang si Maciong sa mga bumibili nang walang puhunan kundi laway at nakapagbili nang wala kundi sa listahan. Isa siya sa mga ahente sa pamilihang- kalye na lalong malaki ang pakinabang sa kanyang listahan kaysa sa tunay na tinatanggap ng kanyang bulsang palaging puno ng bigong paghihintay.
Si Maciong na kasalungat ng katwiran ay bata ni Luisita, ang kanyang kabiyak ng dibdib, ay may paniniwalang ang pananagumpay sa buhay ay nakasalig sa kaunting bilis ng isip na kanyang tinatawag na “abilidad”. Ang abilidad na iyan ni Maciong ay siyang ipinangangako kay Luisita. Maipakikilala niya ito sa iba’t ibang sukat ng goma; sa mga hawak niyang option sa trak, sa awto, sa bahay, sa lupa at marami pang iba. Iyan ang kanyang inaasahang masasalapi hindi maglalaon. Mga katapatan lamang niya ang kaniyang pinagsasabihan. Baka siya’y maunahan kung siya’y magsasabi. Mabibigo ang kaniyang pangarap. Muli siyang susumbatan ni Luisita.
Nakaraan din si Maciong sa kumukutong mga tao.
” Teng… teng… teng…teng..,” ang tinig nang dumaragsang dambuhalang trambya
na maraming sakay na hindi makapasok sa loob, tranbiyang tila baga isang kalabaw
na ‘di makayang lumulon sa sinsamungal na sakate sa kanyang namumuwalang
bunganga.
Nangunyapit lamang si Maciong sa tansong hawakan sa tranbya.
Doon siya nagpalumaging nakabitin.
” Pasok po sila… pasok po kayo… dito sa loob at maluwag. Pasok..,pasok.,.” ang dugtong na utos ng konduktor. Hindi alumana ni Maciong ang pagdudumali ng konduktor. Laging hindi napapansin ni Maciong na ang kanyang pagsambot sa tiket ng isang umibis ay sinusulyapan ng konduktor. Ang pagpasok ni Maciong sa loob ng trambya ay hindi nalingid sa kabatiran ng konduktor. Hindi pansin ni Maciong ang pagpapatunog ng taladro ng konduktor.
” Narito, ” sabay abot ni Maciong ng tiket na halos mainit – init pa buhat sa kamay ng kaiibis na mapagkawanggawa na sinambutan ni Maciong.
” Hindi ba kapapasok mo lamang?”
” Kanina pa po ako, bumago lamang ng upo. ”
” Saan kayo sumakay? ”
” Sa trambya, saan pa?”
Hindi napigil ng mga nasa paligid na nakikinig ang pagtatawanan, na naging snhi g pamumutla ng konduktor.
“Saan kang pook ng Maynila, nagsimulang sumakay?” ang buong linaw na tanong ng konduktor sa hangad na makabawi sa pagkapahiya, “Itinanong mo na kanina iyan,” tugon ni Maciong. “Itatanong mo na naman. Ewan ko ba? Tingnan mo sa tiket. Diyan mo iginupit kanina. Hindi ka ba marunong bumasa?”
Naghagikgikan ng tawa ang mga nasa paligd nila na nakikimatyag sa
kanilang pagmamainitan.
Buong pagngingitngit na tinitigan ng konduktor ang gusot na buhok ni Maciong. Sinukat ang laki ng bisig nito; hinagod ng malas ang taas at nang ang kanyang mapanuring paningin ay dumako sa kupi-kuping tainga ni Maciong na tila kulubot na sitsarong – Bocaue ay nagkunwang tinungo ang pintuan ng trambya upang makaibis at makasampa ang maraming sakay.
Mag-iikalabing-isa na at kalahati ng tanghali. May kalahating oras pang nalalabi sa ibinigay sa kanyang palugit upang maipagbili ang singsing. Natitiyak ni Maciong ang pakinabang na halos binibilang na niya sa kanyang palad na hindi nag-aamoy kwalta may ilang buwan na.
Nagdudumaling nanaog si Maciong sa Plaza Burgos. Nag-uumihit na sinundan ang
isang taong may bitbit na bayong. Tinawag niya sa pangalan ang taong iyon.
Lumingon ang tinawag. Nagkakilala silang dalawa.
” Hoy Tasio dala ko ang singsing. Bumibili pa ba ang ating buyer?”
“Aba, eh… kailan ba tayo huling nagkausp? Matagal na. Nawala na sa loob ko. Akala ko’y wala kang makukuha, sayang, nakabili na, Bayaan mo at sa ibang araw.”
Hindi makuhang ilabas ni Maciong sa bulsa ang kanyang kamay na buong higpit na
nakahawak sa singsing. Naaalala niya at inuulit-ulit ang kanyang gunam-gunam ang
“Bayaan mo at sa ibang araw” na katulad na rin ng katagang ” mabibigo yata ako
magpakailanman.” Tinitigan ni Maciong ang pagdaragsaan ng mga tao sa Plaza
Burgos. Unahan sa pagsakay sa trambya. Hindi makaigpaw sa itaas ang ga may
mahihinang mga tuhod lalong mahihinang bisig sa pagdaraingkilan. Ang mga babae
ay naging mapagbigay sa paggitgitang yaon; hindi nila napansin ang pagkaipit ng
kanilang katawan sa matitipunong bisig; halos mayupi ang kanilang mga likod-ang
dibdib. Ang kutob ng dibdib ni Maciong ay halos magpatahip ng kanyang polo shirt
na mamasa-masa na sa pawis.