“Galing sa katabing lote natin hon, nagtatambak na naman malamang si Tandang Omon ng mga tuyong dahon para gawing fertilizer,” ani Sasha, asawa ni Mikel.
“Kainis talaga! Bakit kasi hindi pa umalis yan dito?” reklamo ni Mikel, na hinihimay naman ngayon ang tuyo sa plato niya.
“Katiwala kasi siya ng mag-asawang Sisteros, mga taal dito sa lugar natin. Dumaan pala sila rito kahapon para ipaalam sa matanda na bibiyahe sila sa Amerika.”
“Nabanggit mo ba sa kanila na interesado akong bilhin ang bakanteng lote nila para ma-extend natin ang bahay?”
“Oo. Kinausap ko ang mag-asawa nang makita ko sila.”
“Oh…anong nangyari?”
“At this point they are not ready sa offer ko kasi naaawa sila kay Tandang Omon. Kung ibebenta nila ang lote; siyempre mawawalan ng tirahan ang pobre dahil wala nang pamilya ang katiwala nila; ang mag-asawa na lang ang tumatayong kamag-anak ng matanda.”
“Good thing wala pa tayong baby…otherwise aawayin ko ang matandang iyan! I won’t let my baby reside in an unsanitary place,,,”
“Habaan na lang natin ang pasensiya hon…unawain na lang natin ang matanda…saka tayo na muna ang magparaya, we just bought the house barely six months ago. Masasanay din tayo…”
“Saan? Sa sangsang ng katabing lote? Asus! Palibhasa sanay ka na kaya nasasabi mo yan,” masungit na sagot ni Mikel.
Natawa na lang si Sasha sa inaasal ng asawa.
“My point hon is, if you want to talk to the old man, do it civilly; huwag mong daanin sa init ng ulo para hindi na lumaki ang problema.”
“Oo na, sige at aalis na ako…nawalan na akong kumain dahil sa amoy diyan sa kabila…saka male-late na ako sa trabaho…’
Tahimik na nagtampo si Sasha dahil hindi na naman pinansin ang inihanda niyang almusal sa asawa.
Pagkatapos pagbuksan ng gate ang asawa para ilabas ang kotse ni Mikel ay mabilis na pinaandar ito ng lalaki.
“Ni hindi man lang sa akin nag-kiss,” buntunghininga ni Sasha, na agad ding isinara ang gate at pumasok para sa mga gawaing-bahay.
Habang naghuhugas ng mga plato ay napansin ni Sasha ang pag-alingasaw ng nabubulok na mga dahon sa katabing lote.
“Hay si Tandang Omon talaga…” sabi niya sa sarili.
Mabilis niyang hinugasan ang mga plato saka siya lumabas ng bahay, dala ang almusal na hindi kinain ng mister.
“Tandang Omon? Tandang Omon!” tawag ni Sasha sa labas ng bakod ng bakanteng lote.
Dahil hindi sumasagot ang kapitbahay, at hindi naman naka-lock ang pinto ay kusa na siyang pumasok.
Malaki na rin ang bakanteng loteng pag-aari ng mga Sisteros; sa sukat na 200 square meters; napapalibutan na ito ng mga sari-saring mga pananim na gulay — mga talong, upo, kalabasa, kamote, at kung anu-ano pa.
Kahit gusto niyang magpa-extend ng bahay ay hindi rin niya maiwasang manghinayang kung mawawala ang mga pananim ni Tandang Omon dahil maganda naman ang nagagawa ng matanda sa lugar.
Pagdating sa dulo ng lote ay may maliit na bahay na gawa sa mga pinagtapal-tapal na plywood, yero at trapal; sa tabi ng bahay nakatayo si Tandang Omon, nakatalikod sa kanya at may hinahalukay na mga dahon sa isang malalim na hukay.
“Ta Omon.”
Medyo nagulat ang matanda nang marinig ang pangalan niya kaya napatalikod siya.
“Sasha? Napadaan ka…”
“Opo, pasensiya na po at pumasok na ako dito; bukas po kasi pintuan niyo…”
“Ah oo walang problema, Nangangamoy na naman ba ang compost ko? Pasok ka muna sa loob, umuulan na oh.”
Mainit at masikip ang loob ng bahay ni Ta Omon: may malaking papag siyang tulugan, bukod pa sa lalagyan ito ng kanyang mga damit. Walang kusina, ang banyo at paliguan ay gawa sa mga pinagtapal-tapal na plywood ay yero. Wala ring kuryente ang bahay; wala siyang tv bukod sa transistor radyo na umaandap-andap dahil mahina na ang baterya.
Kumuha ng upuan si Ta Omon at pinaupo si Sasha sa papag; ibinigay naman ng batang misis ang plastic na almusal nilang mag-asawa kanina.
“Kain po kayo…’
“Nag-abala ka pa ineng. Andami naman nito.”
“Hindi po kasi kumain si Mikel kanina, nagmamadali.”
“Nawalan na naman ng gana dahil sa amoy?”
Hindi kumibo si Sasha; nagkibit-balikat na lang ito.
“Pasensiya ka na iha, hayaan mo aayusin ko ang pagtataklob ng compost ko para hindi umalingasaw…”
“Salamat po sa unawa…”
Binuksan ni Ta Omon ang almusal na binalot ni Sashan at sumubo ng kanin; tanda ng kanilang samahan bilang magkakapit-bahay.
Simula noon, pagkatapos kumain ng mag-asawa; paglabas ni Mikel papuntang trabaho, ay nakagawian na ni Sasha na bigyan ng almusal ang matandang katiwala sa bakanteng lote.
“Hon may team-building seminar kami sa Tagaytay this weekend. Sa linggo na ng umaga balik namin,” si Mikel habang kumakain ng agahan.
“Ganoon ba, matutuloy kaya kayo? Eh parang may parating na bagyo sa Luzon ah…’
“Hindi naman direktang tatamaan ang Tagaytay kaya tuloy ang seminar.”
“Eh, pwede bang hindi ka na sumama muna? Alam mo namang hindi ako sanay mag-isa lalo na ngayon at tuluy-tuloy ang pag-ulan…”
“Hon, I need this if I want to get promoted soon. Don’t worry, I already called Tita Lucing na samahan ka for the weekend and she agreed.”
Kahit nag-aalangan si Sasha ay hindi na ito kumontra dahil alam niya na madaling mapikon ang asawa kapag naging mausisa siya.
Kinabukasan, kahit malakas ang pag-ulan ay umalis na si Mikel nang dumating ang mga kasama niya sa trabaho sakay ng van.
“Hintayin mo na lang ang pagdating ni Tita, she promised to be here soon…”
Pero dumaan na ang maghapon ay hindi dumating ang bantay ni Sasha; lalo lang siyang nadismaya dahil nang tawagan niya ang tiyahin ni Mikel ay hindi daw ito makakarating dahil binaha na raw ang lugar nila at abala ang pamilya nito sa paghakot ng magagamit.
Gusto man humingi ng tulong si Sasha sa kanyang pamilya ay nasa probinsiya ang mga ito nakatira, ang pinakamalapit naman ay ang pinsan niya pero may pamilya na rin ito at limang oras ang biyahe kung dadaan siya ditto.
Kaya si Sasha ngayong Biyernes ng gabi, mag-isa sa bahay,nakaupo sa sofa, alumpihit sa kalagayan niya ngayon habang patuloy ang pagbuhos ng malakas na ulan sa labas.
“Si Tata Omon!” nasabi na lang ni Sasha sa sarili.
Kahit tuluy-tuloy ang ulan ay naglakas-loob nang lumabas si Sasha para makiusap sa matanda.
Tyempo namang pagtawag niya sa harapan ng bakuran ni Ta Omon at nakasuot ng kapote ang matanda at inaani ang mga pananim niyang gulay.
“Umuulan iha, bakit ka lumabas?”
“Pasensiya na po wala na akong malapitan…nakakahiya man sa inyo eh kakapalan ko na po ang mukha ko…pwede nyo po ba akong samahan sa bahay? Wala kasi si Mikel, nasa seminar at sa linggo pa ang balik.”
“Ganoon ba? Eh okey lang ba sa asawa mo kung sasamahan kita diyan? Dalawa lang tayo…”
“Wala na po kasi akong mapapakiusapan. Kung sakali eh hindi ko na lang po sasabihin…atin-atin na lang po.”
“O sige ikaw ang bahala. Pumasok na tayo sa bahay at umaangat na ang tubig. Tamang tama, sa mga gulay na inani ko, makakaluto ka ng sinigang o nilaga…”
Kahit nakapayong si Sasha at nakakapote si Ta Omon ay hindi pa rin maiwasang mabasa ang mga ito.
“Ta Mon, maliligo muna po ako. Maligo na rin kayo, bigyan ko kayo mga pinaglumaang damit ni Mikel, hindi na rin niya mahahalata na kanya iyon.”
“Sige iha, ikaw ang bahala…eh iha kung ok lang sa iyo, papakialaman ko na ang ref mo. Ako na ang magluluto ng sinigang.”
“Okey lang po,” sagot ni Sasha sa banyo dahil halos magkatapat lang ang banyo at kusina kaya malayang nagkukuwentuhan ang dalawa habang abala sa kanilang mga ginagawa.
“Eh…iha, wala nang asin dito sa garapon mo..kukuha lang ako sa bahay ko…”
Hindi nakasagot si Sasha dahil hindi siya narinig; malakas kasi ang lagaslas ng tubig habang nagbabanlaw siya.
“Ta Omon?” tawag ni Sasha na nakatapis lang ng tuwalya.
Nagmamadali siyang naglakad papunta sa kuwarto pero nang makita ang nilulutong sinigang sa kusina ay hindi niya maiwasang silipin ito at tikman.
“Matabang…kailangan pa ng pampaasim at konting asin…”
Agad na inabot ni Sasha ang handle ng cabinet kung saan ang nakatago ang mga sangkap niya sa pagluluto.
“Hmmm…ambango mo iha…”
Nagulat na lang si Sasha nang may lumamas ng mga maumbok niyang suso habang inaabot niya ang sangkap sa cabinet kaya agad niyang binigwasan ng sampal ang buhong.
“Ta Omon!” galit na sinabi Sasha, sabay taklob niya ng mga kamay sa mga suso niya na bahagyang lumuwa dahil sa kapangahasan ng matanda.
Nabigla din ang matanda kaya nang tamaan siya ng bigwas ay natigagal siya at natumba sa sahig. Hindi makakibo ang lalaki habang hawak ang pisngi.
“Nakupo…nasaktan po ba kayo?’
“A-ayos lang ako iha…kasalanan ko…hindi ko nakontrol ang sarili…nangungulila lang kasi ako kay Idiang ko…” sabay napayuko si Ta Omon, pinipigil ang paghikbi.
“Idiang…kunin mo na ako…pagod na ako…” naghihikbing sabi ni Ta Omon na tila kausap nga ang asawa sa sofa.
Matagal tiningnan ni Sasha ang nakaupong si Ta Omon, bagamat nagagalit siya sa ginawang kapangahasan ng matanda ay unti-unting napalitan ito ng awa.
“Ta Omon…pasensiya na po…”
“H-hindi ka dapat humingi ng dispensa…kasalanan ko talaga iha…”
Napatili si Sasha nang biglang mag-blackout naman dahil sa lakas ng ulan kaya agad na kinuha niya ang emergency light sa drawer ng isang cabinet.
“Sige iha…babalik na ako sa bahay ko…”
Biglang sinakluban uli ng takot si Sasha dahil solo siyang maiiwan sa bahay nang blackout pa.
“Naku Ta Omon maawa naman kayo sa akin! Ayokong maiwan dito nang mag-isa!”
“Pero hindi naman tama na sasamahan kita rito magdamag…ayokong magkasala sa iyo at sa asawa mo…”
Mabilis na nag-isip si Sasha para makumbinsi si Ta Omon na samahan siya bahay; napakagat-labi muna siya at napabuntunghininga bago nagsalita.
“Kung papayag ho akong ipahipo ang mga suso ko, sasamahan niyo ako sa bahay?”
Biglang namilog ang mga mata ni Ta Omon sa narinig pero hind niya ito ipinahalata.
“Naku iha nakakawalan ng respeto hindi lang sa akin kundi sa iyo na rin kung gagawin ko yun sa iyo…kahawig mo pa naman si Idiang ko lalo na ang katawan mo…pasensiya na iha pero hindi mo dapat sinabi iyan…” si Ta Omon habang kinuha ang kapote at simulang isuot ito.
“Ta Omon…pakiusap naman…please…huwag niyo akong iwan dito…”
“Hayaan mo iha nasa kabilang bahay lang naman ako…sisilip-silipin at babantayan kita sa bakod…”
“Ta Omon naman…sige po gamitin niyo katawan ko…isipin mo na lang na ako po ang asawa niyo…”
Nanatiling nakatayo sa pinto si Ta Omon nang marinig ang sinabi ni Sasha sabay lapit sa kanya.
“Sigurado ka ba iha sa sinasabi mo?”
“O-opo…gamitin ninyo ang katawan ko hanggang gusto mo pero isa lang ang pakiusap ko.”
“Ano yun?” tanong ni Ta Omon.
“Ayokong ipapasok ninyo ang…inyo…sa akin… gawin niyo na ang lahat para paligayahin ang sarili nyo pero ang…ang pekpek ko ay para sa asawa ko lang…ayaw kong magduda sa sarili kung sakaling mabuntis ako…”
Biglang lumapit si Ta Omon sa nang malapitan sabay hinawakan ang magkabilang bra…