Para sa akin ay makulay ang nakaraan ko. Makulay na ang ibig kong ipakahulugan ay maraming pangyayari na hindi ko lubos maisip kung bakit biglang dumating ito sa akin. Ngunit inaamin ko sa aking sarili na ako talaga ang nagkamali. Dahil kung hindi siguro ako nagpadala sa tukso at buyo ng damdamin ay baka buo pa rin ang pamilya ko.
Tahimik kaming nagsasama ng aking asawa. Apat ang anak na mga binatilyo’t dalagita na. Ngunit mahirap din pala kapag nagkakasabay-sabay na lumalaki ang inyong mga anak. Problema namin kadalasan ang panggastos sa araw-araw eh hindi naman kalakihan ang kinikita ng mister ko.
Natuto kaming mag-asawa na magtiis, magtipid at isakripisyo ang personal na kaligayahan alang-alang sa mga anak namin. Kapag magkasarinlan na kami sa gabi ay doon namin napapag-usapan na pasasaan at balang araw ay giginhawa rin ang buhay namin kapag napagtapos ang mga bata sa pag-aaral.
Ngunit sadya talaga sigurong dumarating ang mga pagsubok sa buhay. Ang masakit, pag dumating pa ito ay kumakapit sa mga taong katulad namin na maliit lang ang katayuan sa buhay. Natutong gumamit ng bawal na gamot ang pangalawa naming anak na lalaki. Buong akala naming mag-asawa ay maayos na nag-aaral siya ngunit hindi pala.
Nalaman ko na lang sa kanilang eskwela na hindi pumapasok ang anak ko. Pinatawag ako ng teacher niya para kausapin tungkol dito. Kinausap naming mag-asawa ang pangalawa ngunit nagkasakitan pa sila ng kanyang ama. Mula noon, hindi na pumasok ang anak ko at naging palaboy na lang. Kapag umuuwi naman ay nag-aaway silang mag-ama.
Magmula noon laging buryong ang asawa ko. Parang na-depress siya sa ginawa ng anak namin. Hirap na hirap kaming maiahon sila tapos ganito pa ang gagawin niya sa amin ng kanyang ama. At imbes na magbago at humingi ng tawad sa kanyang ginawa ay pinili pa na magpakalulong sa kanyang barkada na masamang impluwensiya sa kanya.
Matagal-tagal na rin iyon nang biglang may dumating na isa pang dagok sa buhay namin. Kasama ang asawa ko sa naalis sa kanilang trabaho dahil hindi na raw kayang magpasuweldo ng maraming tauhan. Ang konting natanggap ng mister ko ay hindi rin nagtagal at naubos agad. Nakahanap naman siya pero hindi permanente. Simula noon pa-sideline, sideline na lang kung mamasukan ang mister ko kaya naman ang hirap pagkasyahin ng kanyang pera.
Dito kami umabot sa puntong nanghihiram na ako ng panggastos minsan. Ang minsan ay naging madalas. Nagkagalit pa nga kami ng isang kapatid ko na hindi namin mabayaran agad ang naiipon na palang pagkakautang namin. Wala namang maitulong ang mga magulang ko dahil matatanda na sila.
Ang hirap ng kalagayan namin. Nagsasakripisyo’t nagtitiis na nga kaming mag-asawa para sa aming mga anak ngunit hindi pa rin ito sapat. Kailangan talaga ang pera upang makaraos kami. Gusto ko sanang umuwi na lang kami sa probinsya ng mga magulang ko ngunit ayaw ng asawa ko. Pipilitin daw niyang kayanin na balikatin ang kanyang pasanin. Ngunit alam kong sa salita lang niya magagawa iyon.
Sa lugar na lang namin ay kinakapalan ko na lang ang aking mukha sa panghihiram kapag kapos na kapos talaga kami. Lalo na kapag kailangan ng mga bata ang pera. Dagdag na pabigat pa ang nagloko naming anak dahil minsan nahuli at naawa naman ako na makulong kaya ginawan ko ng paraan na mailabas dahil menor de edad pa.
Galit na galit sa akin ang asawa ko. Inaway ko dahil bakit ko pa raw kinunsinti samantalang hindi na nga raw siya nirerespeto. Idinadaan ko na lang lahat sa iyak kapag mag-isa na lang ako sa bahay. Mabigat sa kalooban ko ang ginawa ng anak kong lalaki ngunit hindi ko rin matiis na malamang nakakulong siya. Ngunit hayun ang tarantadong anak ko, paglabas ay parang walang anumang nangyari at bumalik pa rin sa dating gawi.
Hindi iyon ang unang pagkakahuli sa kanya. Nang sumunod ay nalaman na ng asawa ko at pinagsabihan agad ako na huwag nang pakikialaman para magkaroon daw ng leksyon. Ilang araw rin na hindi ako mapagkatulog sa pag-aalala. Hindi siguro ako masisisi Xerex na mag-alala dahil sino ba namang ina ang hindi malulusaw ang puso kapag may nangyaring masama sa kanyang anak. Ngunit lahat ng ito ay kinimkim ko lang sa aking sarili.
Gusto ko sanang tikisin ang aking anak para maturuan ng leksyon. Ngunit bumigay rin ang pusong ina sa akin. Nag-isip ako kung paano makakagawa ng paraan para mailabas siya. Kailangan ko na naman ng pera at iyon ang problema kung saan ako maghahagilap ng pampiyansa sa kanya.
Nahihiya na akong lumapit sa mga dati kong nilalapitan. Lalo pa siguro kung lalapit ulit ako sa kanila at malalaman na gagamitin ko lang para sa anak kong nakulong. Ngunit kailangan kong kumilos hanggang sa may nakapagsabi sa akin na subukan ko raw kausapin ang kapitbahay naming si Nanding.
Si Nanding ay hindi naman mayaman ang pamilya. Ngunit medyo nakakaangat ang buhay nila roon sa kalye namin. Kailanman ay hindi ko pa nasubukang lumapit sa kanya. Kaya ito ang unang pagkakataon na susubukan ko pa lang hingan siya ng tulong.
May asawa’t mga anak na rin si Nanding. Tahimik ang kanilang buhay ngunit kilala siya sa lugar namin na mahusay makisama. Katunayan madalas na may nag-iinuman sa bahay nila. Ang mga kainuman niya ay ang kanyang mga barkada roon sa lugar namin.
Dala ng mahigpit na pangangailangan, lakas-loob akong pumunta sa kanila. Ang kanyang asawa ang una kong nakausap ngunit mabuti pa raw kung si Nanding ang diretsong kausapin ko dahil hindi siya ang humahawak ng pera nila. Tinawag si Nanding at paglabas ay iniwan kami ng kanyang asawa sa kanilang sala.
Bago pa ako nakapagsalita ay inunahan na ako ni Nanding. Kung sadya ko raw ay humiram para sa anak kong nakulong ay walang problema. Lumukso ang puso ko sa labis na katuwaan. Hindi na ako nahirapang kausapin pa sila at parang siya na mismo ang nag-alok ng tulong sa akin. Laking pasasalamat ko sa kanila at nangakong babayaran agad kapag nagkaroon na ako ng pera kahit ang totoo ay hindi ko pa naiisip kung saan ko naman hahagilapin ang ipambabayad sa kanila.
Ngunit bago ako umalis ay mahigpit ko siyang pinakiusapan na huwag na huwag makakarating sa kaalaman ng aking asawa na humiram ako sa kanila. Nangako naman si Nanding at sabi pa nga sa akin ay naiintindihan daw niya na nag-aaway ang mag-ama ko.
Lumabas ang anak ko ngunit hindi siya umuwi sa amin. Pumupunta lang siya kapag alam na wala ang kanyang ama. Ako naman ay problemado na sa dami ng kompromiso. Lalo na nang pinuntahan ako ng anak ni Nanding at pinatatanong daw ng kanyang ina ang hiniram ko. Wala akong maisagot at sinabihan ko na lang ang bata na pupunta ako sa kanila.
Tuliro ako at hiyang-hiya habang kausap ko ang kanyang asawa na medyo may kasungitan ng araw na kausapin ko. Buti na lang lumabas si Nanding at siya na raw ang bahalang makipag-usap sa akin tutal sa kanya ako personal na humiram.
Inamin ko ang totoo kay Nanding na wala pa akong maibabalik kahit magkano sa aking hiniram. Naunawaan naman niya ako at pumayag na kapag nakaluwag na ay saka ko na lang ibibigay sa kanya ang hiniram ko. Hiyang-hiya ako ngunit kailangan kong kapalan ang aking mukha.
Wala akong kaalam-alam na ang kabaitang ipinakita sa akin ni Nanding ang unti-unti palang magtutulak sa akin sa kumunoy ng pagkakasala. Umpisa noon kapag napapadaan ako sa kanila at natitiyempong nasa labas si Nanding ay tinatawag niya ako. Hindi para maningil kundi kinukumusta lang ang aking anak. Wala naman akong ibang masabi kundi ang totoo na hindi pa rin nagbabago ang anak ko.
Kahit may mga kaharap siyang barkada at nag-iinuman sila, kapag dumadaan ako sa kanila at nakita niya ay tinatawag ako ni Nanding. Tumatayo pa iyan sa kanyang kinauupuan para lumapit sa akin at makipag-usap sandali.
Nahihiya akong lumapit kapag nandoon ang kanyang mga kaibigan dahil kung makatingin ay parang mga nakakaloko at nagbubulungan pa ang iba. Ngunit nahihiya naman akong hindi lumapit dahil sa kompromiso ko kay Nanding.
Ganun ng ganun lagi. Ako na nga ang umiiwas na dumaan sa kanila. Hangga’t maaari ay ayokong matatawag pa niya kapag kaharap ang kanyang mga barkada. Subalit magkapitbahay kami kaya hindi maiiwasan na mapadaan ako ng madalas sa kanila.
Gabi noon at walang ibang tao sa bahay kundi ako lang. Biglang dumating si Nanding na itsura pa lang ay halatang nakainom. Hindi ko malaman ang aking gagawin sa pag-aakalang maniningil na siya. Pero pinakiharapan ko ng maayos at pinapasok ko pa sa loob ng bahay.
Hinatid daw niya sa labasan ang kanyang mga kaibigan. Wala raw siyang ibang sadya kundi ako. Nang magpapaliwanag na sana ako tungkol sa hiniram ko sa kanila ay bigla niya akong nilapitan at hinawakan sa kamay. Kumabog ang dibdib ko sa ginawa ni Nanding. Pisil pa lang niya sa kamay ko, ramdam ko nang may halo itong malisya.
May itsura ka at bata pa. Mukhang matanda ka lang dahil siguro sa problema n’yong mag-asawa,” ayon kay Nanding. Tinanong ko siya kung ano’ng ibig sabihin ng kanyang ginagawa sa akin. Ngumiti si Nanding sabay sabi sa akin na kung nakakaintindi raw ako, dapat ay alam ko kung ano ang ibig n’yang sabihin sa akin.
Inalis ko ang aking kamay sa kanyang pagkakahawak. Sabay pinakiusapan siya na kung maaari ay umalis na at baka abutan pa kami ng aking asawa. Tiyak ‘kako na magtatanong iyon kung bakit nandoon si Nanding sa bahay at baka malaman na humiram ako sa kanila para mailabas lang ang anak ko.
Imbes na pakinggan ang pakiusap ko ay lumapit muli si Nanding sa akin at hinawakan uli ako sa kamay. Umiwas ako ngunit kasabay ng pag-iwas ko ay niyakap niya ako. Nagpanting ang tenga ko sa galit at pilit ko siyang itinutulak. Ngunit wala akong magawa dahil mas malakas siya sa akin.
Hindi ko rin magawang sumigaw dahil ewan ko ba kung bakit unang pumasok sa utak ko ay baka marinig kami sa bahay nila na katabi lang sa amin. Nagpumiglas ako ngunit hindi bumitiw si Nanding. Hanggang sa nahalikan niya ako sa labi. Kung hindi ko pa siya kinagat sa labi ay hindi pa lalayo sa akin.
Lasing ka lang, umuwi ka na bago pa dumating ang asawa ko,” sabi ko kay Nanding. Akmang lalapit uli siya sa akin ngunit lumayo na ako. Nagsalita siya at sabi sa akin, pag-isipan ko raw ang sinabi niya sa akin sabay humakbang palabas.
Ngunit bago tuluyang lumabas ng bahay namin ay nagbitiw pa ng salita. “Masarap ka pa rin halikan. Pag may problema ka, `wag kang mahihiyang lumapit ulit sa akin,” ayon kay Nanding na nakangiti. Sa kanyang sinabi ay pinunasan ko ang aking labi para mawala ang bakas ng kanyang halik.
Hindi ko kinuwento ang nangyari sa amin ni Nanding pagdating ng asawa ko. Ayo-kong madagdagan pa ang kanyang problema. Ngunit hindi ako makatulog kahit nakahiga na katabi ang aking asawa. Naglalaro sa isip ko ang ginawa sa akin ni Nanding kanina at paulit-ulit na bumabalik sa aking alaala ang kanyang mga sinabi.
Simula noon ay iniwasan ko na talaga hangga’t maaari ang magkita kami ni Nanding. Nag-iisip na rin ako ng paraan kung paano maibabalik ang hiniram kong pera sa kanila. Alam kong hangga’t may kompromiso ako sa kanila ay naroroon ang pagkakataon para kay Nanding na makalapit sa akin.
Ngunit nasundan muli ang ginawa niya sa akin. Itinaon niyang mag-isa uli ako sa bahay at araw pa man din kung kailan wala sa bahay ang aking asawa dahil pumasok sa trabaho at nag-aaral ang mga anak namin. Mas malakas ang loob ni Nanding ng araw na iyon. ‘Di ko nga sukat-akalain na darating siya at wala akong kaalam-alam na nakapasok na pala siya sa loob ng aming pamamahay na hindi ko man lang nalalaman.
Nasa kusina ako noon nang bigla siyang pumasok na lang. Akala ko, ang asawa ko lang na hinawakan ako sa bewang. Hindi ko kasi nakita ang pagpasok niya dahil nakatalikod ako at naghuhugas ng kaldero sa lababo. Hindi ko rin narinig kahit kaluskos man lamang niya dahil siguro ingat na ingat din sa pagpasok para hindi ko marinig.
Sa gulat ko ay hinarap ko kung sino ang humawak sa aking bewang na sinundan pa ng pagtapik sa aking balikat. Si Nanding na naman! Inamoy ko kung lasing ngunit hindi naman at wala rin sa itsura niya ang nakainom ng alak gaya ng unang pumasok siya sa bahay namin na mag-isa lang ako.
“Bakit bumalik ka pa?” sabi ko. Hindi ako sinagot, sa halip ay niyakap at sinibasib ako ng halik sa labi. Lumaban ako ngunit nangibabaw ang kanyang lakas. Nang pagbantaan kong sisigaw ako para marinig sa bahay nila ay lalo pa akong niyakap at hinalikan sa labi.
Pilit akong nagpupumiglas mula sa kanyang yakap ngunit pinag-ibayo pa ni Nanding ang pagkakayakap sa akin at para siguro hindi ako makasigaw ay mariing hinalikan ang aking labi. Saka lang niya ako binitawan nang hindi na ako gumagalaw at hinayaan siya sa kanyang kalapastanganan. Ngunit ramdam ko ang kanyang mga halik sa aking labi.