Humihikab na lumabas si Wanjo sa sasakyan. Nag-aantay na ang Ina’t kapatid niya sa labas at si Lucio naman ay ibinababa ang kanilang mga bagahe sa likod.
May mga nakahanay ng tricycle sa gilid ng pinagbabaan nila kaya naman hindi na sila nahirapan sumakay sa kanilang pupuntahan. Inakay na ni Nympha ang dalawang bata habang si Wanjo at ang kanyang Itay naman ang nagdala sa kanilang mga gamit.
“Boss, sa may Mamala dos, kasya ba ang lima at ekstrang bagahe?” ang tanong ni Lucio sa tsuper ng tricycle.
Sinipat muna ng lalaki ang mga sasakay at ang dala ng mga ito bago binalik ang tingin kay Lucio.
“Tatlo lang kada trycicle ser, mag-dadalawang trike kayo para makasakay si Misis at dalawang bata” sagot nito.
“Magkano ba pag bata ang sasakay?” muling tanong ni Lucio.
“Bente ser, trenta naman kapag matanda”
Pumayag na si Lucio sa presyo ng pasahe at binalingan ang nag-iintay na ginang at mga anak na sumakay na. Agad namang pinatunog ng driver at isa pa nitong kasamahan sa toda ang dalang tricycle.
“Dun na kayo nila Marj sa isang tricycle, kami na ni Wanjo dito” ani Lucio sa asawa habang hinihigpitan ang pagkakatali ng ibang bagahe nila sa likod ng tricycle. Tumango naman si Nympha bilang sagot.
“Boss, sundan nyo na lang tong si manong pa mamala dos, para alam mo kung saan sila ibababa” pag-abiso ni Lucio sa kasunod na driver.
“Sige ser”
Umupo na si Wanjo sa pandalawang upuan sa loob at ilang saglit pa ay tinabihan na siya ng ama. Umandar na rin ang tricycle at tinahak ang daan palabas sa bayan. Sinilip niya ang Ina at dalawang kapatid na nakasunod na nakasakay sa likod nila.
Habang binabagtas nila ang daan papunta sa bahay ng kanyang Tiyuhin ay hindi mapatid ang tingin ng binatilyo sa bawat madaanan nilang mga lumang bahay na sa libro lang niya nakikita. Ibang-iba ang bayan na iyon sa liblib nilang barrio.
Pinaghalong moderno at lumang establisyimento ang pulos nandoon kaya naman labis na namangha si Wanjo.
“Maganda pala dito Itay” ang nakangiting lingon niya sa ama.
Sinuklian naman siya ni Lucio ng ngiti at tumango sa kanyang sinabi. Maya-maya ay pinagsiklop ng barako ang kamay nilang dalawa na nagpagulat kay Wanjo.
“Itay?” Gulat na bulong niya sa ginawa ng ama. Hindi naman siya kinakabahan na makita sila ng driver dahil may harang naman ang sa pagitan nila.
“Hayaan mo lang…” pabulong ding sambit ni Lucio at mas lalong hinigpitan ang pagkakahawak sa palad ng anak.
Dahil sa sinabing iyon ng kanyang Itay ay nakaramdam ng kilig ang binatilyo. Hindi niya napigilan na isandal ang ulo sa balikat nito at ngumiti ng matamis.
Magsiklop ang kamay ng mag-ama habang binabagtas ang mahabang daan. Ramdam ni Wanjo ang init ng palad ng ama kaya’t di niya maiwasan ang mabilis na pagtibok ng kanyang puso. Pakiwari niya’y tumitibok ito hindi dahil sa kaba kundi dahil sa saya. Kung titingnan nga ay para silang mag-nobyo sa ayos nilang iyon.
Masaya akong nararansan ko ito kasama si Itay
Ilang minuto pa ay bahagyang bumagal ang tricycle na lulan nila.
“Mamala dos na boss, san kayo dito?” tanong ng tsuper.
Sinulyapan ni Lucio kung nasaang parte na sila ng barangay at nang makita ang kalyeng binabagtas ay sinabihan niya ang driver.
“Kaliwa ho kayo, sa may tapat ng talyer” muling bumilis ang takbo ng tricycle at wala pang limang minuto ay narating na nila ang bahay ng kapatid ni Lucio. Tumigil ang kanilang sinasakyan sa tapat ng isang dalawang palapag na bahay na merong nakadikit na talyer sa gilid nito.
“Andito na tayo ‘nak” tinapik ni Lucio ang balikat ni Wanjo. Nauna na niyang pinababa ito.
Nagpapatulong siya sa pagkalas ng mga dalahin sa likod nang saktong pumarada na din ang tricycle na lulan naman si Nympha at dalawa pa nilang anak. Sinisipat naman ni Wanjo ang kabuuan ng bahay ng tiyuhin.
Kung tutuusin ay mas moderno ang disenyo nito kung ihahalintulad sa kahoy at semento nilang bahay.
Matapos mabayaran at magpasalamat sa dalawang driver ay binuhat na ni Lucio ang kanilang bagahe habang binubuksan ang pintuan ng bahay. Pinaupo muna niya ang mga anak sa sala bago ayusin ang pagkakalagay ng kanilang mga gamit.
“Nakaalis na ba si kuya Hernan, Lucio?” usisa ni Nympha sa asawa. Wala kasi ang lalaki dito kaya naisip niyang baka lumipad na ito pa-ibang bansa.
“Sa susunod na buwan pa ata, nasa Maynila siya ngayon, inaasikaso yung mga papeles niya” sagot naman ni Lucio na nasa kusina at kumuha ng maiinom para kanyang mag-iina. Inabot niya ang malamig na tubig sa mga ito.
“Salamat po ‘tay” magalang na sambit ng tatlo.
“Osya, magpahinga na kayo sa taas, ako na ang mag-aakyat ng mga gamit at tatawagin na lang namin kayo mamaya kapag kakain na” utos ng ama sa magkakapatid. Alam niyang pagod sa byahe ang mga ito lalo na ang kanyang unica hija kaya sinamahan niya ang tatlo sa taas.
May tatlong kwarto doon, isa na nakalaan kay Hernan, isang kwarto na para sa bisita at ang isa naman ay ginawang tambakan ng mga gamit.
“pasok na mga anak” binuksan ni Lucio ang isang kwarto na gagamitin nilang mag-asawa. May isang kama doon na katamtaman lang ang laki, “Kaso di kayo magkakasya, ano kaya kung dito na lang sila Marj at gamitin mo muna ang kwarto ng tiyo Hernan mo, sa isang araw na lang namin ayusin yung isang silid para magamit mo” mahabang suhestyon ng lalaki.
Dahil sa pagod ay hindi na nagawang umangal ni Wanjo. Agad na nakatulog ang dalawang bata pagkahiga nila sa kama. Sinarado na ni Lucio ang pinto at iginiya naman ang panganay na anak sa kwarto ng kanyang kapatid.
Pagkapasok sa kwarto ay bumungad sa mag-ama ang simpleng ayos ng mga gamit ni Hernan. Halata agad na lalaki ang gumagamit ng kwartong ito dahil sa matapang ngunit mabangong amoy na nandito. Maayos ang loob nito at may mangilan-ngilan pang damit si Hernan na naiwan sa cabinet nito.
Pag-upo ni Wanjo sa kama ay narinig niya ang pagsarado at pagkandado ng pintuan. Lumapit sa kanya ang ama at tinabihan siya sa pagkakaupo.
Walang nagsalita sa pagitan nilang dalawa. Nagpaparamdaman kung sino ang unang kikilos at magbubukas ng bibig. Akmang magsasalita na si Wanjo nang kabigin siya ng ama at marubdob na hinalikan ang kanyang labi.
“Ughh…I-Itay, nasa baba lang po si Inay” marahan niyang tinutulak ang ama sa dibdib. Kaya pala nito kinandado ang pinto dahil nagbabalak na naman itong kamunduhan sa kanya.
Imbes na tumigil ay lalong idiniin naman ni Lucio ang kanyang mukha sa anak. Pinilit niyang ipasok ang dila sa bibig nito na malugod naman nitong tinanggap. Tunog ng pagpapalitan ng laway ang tangning maririnig sa apat na sulok ng kwartong iyon. Masuyong nakahawk ang dalawang palad ni Wanjo sa pisngi ng ama habang hinahagod naman ni Lucio ang likod ng anak.
Sabay na napasinghap ang mag-ama nang magbitaw sila matapos ang ilang minutong pagkakahugpong ng kanilang mga labi. Malambing na tinitigan ni Lucio ang anak na sinuklian naman nito ng matamis na ngiti na kalaunay nauwi sa munting tawanan.
Naglalambing na yumakap si Wanjo sa ama. Sininghot ang amoy nito na parang doon humuhugot ng lakas. Nang lingunin niya ang kanyang Itay ay mabilis siya nitong binigyan ng dampi sa labi bago ginulo ang kanyang buhok.
“Sige na ‘nak, magpahinga ka muna, gigisingin na lang kita mamaya” masuyong bulong ni Lucio kay Wanjo.
***
Malakas na katok sa pinto ang nagpagising sa natutulog na diwa ni Wanjo. Bumangon siya upang pagbuksan kung sino man ang nasa likod noon. Bumungad sa kanya ang nakangiting mukha ng kanyang Itay.
“Kakain na ng hapunan ‘nak”
Pumupungas na tumango si Wanjo at sumunod sa ama. Pababa na sila ng hagdan at mula sa taas ay rinig nila ang tinig ng mga kapatid at Ina na nasa baba.
“Anong oras na po pala Itay?” tanong niya.
“Mag-aala-sais na ‘nak, bakit? sagot naman ni Lucio.
Napaisip ang binatilyo. Mahigit tatlong oras pala siyang nakatulog at mukhang nabawi naman niya ang lakas kahit pa-paano. Hindi na siya sumagot sa ama at sumunod na lang dito papasok sa kusina ng bahay.
“Andyan na pala kayo, sige upo na at nang makakain na tayo” muwestra ni Nympha nang makita ang mag-ama na papasok sa kusina.
Tahimik na umupo si Wanjo kalapit ang mga kapatid. Ang Inay naman niya ang naghain at naglagay ng mga pagkain sa kanilang plato. Maganang kumakain naman ang dalawang bata dahil paborito ng mga ito ang lechong manok na kanilang ulam sa hapunang iyon.
Nagsimula na rin siyang kumain kahit hindi pa siya nakakaramdam ng gutom. Abala sila sa pagsubo ng magbukas ng pag-uusapan ang kanyang Ina.
“Hindi ko na pala maabutan si Hernan dito ano?” ani ng ginang sa asawa.
Tumango naman si Lucio. “Matatagalan pa kasi si Kuya, baka sa susunod na araw pa ang uwi niya dito”
Nakikinig lamang si Wanjo sa diskusyon ng mga magulang. Nalaman niyang uuwi rin pala ang tiyuhin niya na kasalukuyang nasa Maynila. Nabanggit ng Itay niya noon na lilipad na ito para maniharan sa ibang bansa at doon na permanenteng magtrabaho. Kaya abala ito sa nilalakad sa siyudad.
Sa isip niya ay malaki talaga ang agwat ng buhay nila sa mga kapatid ng kanyang Itay. Ngunit hindi naman isyu sa kanya iyon dahil mababait naman ang mga ito at maging ang ama ay hindi ito binibigyan ng masamang kahulugan.
Nang mabanggit ng Inay niya ang pangingibang bansa ng kanyang tiyuhin ay hindi napigilan ni Wanjo ang magtanong tungkol dito.
“Saang bansa po pala ang pupuntahan ni Tito?” magalang na tanong niya sa ina.
“Alam ko sa Canada, tama ba Lucio?” bumaling ito sa lalaki, naniniguro kung tama ang sinabi. Tinanguhan naman ito ng kanyang Itay bago ito na mismo ang magpatuloy.
“Nabanggit niya na may trabaho daw doon na nagbukas, pero sabi naman ni Dina eh pinetition daw ni Mira” pagtutukoy nito sa dating asawa ni Hernan.
Napatango si Wanjo. Hindi lingid sa pamilya nila na ilang taon nang hiwalay sa asawa ang Tiyo Hernan nila at nasa abroad ang dating asawa nito na si Mira kasama ang nag-iisang anak nila na lalaki.
Sa katunayan nga ay hindi masyado kilala ni Wanjo ang pinsan nilang iyon. Maliit pa lang kasi ito ng maghiwalay si Hernan at Mira, hindi pa rin sila naipapanganak ng mangyari ito kaya’t sa mga litrato na lang nila nakikita ang pinsan.
“Naku, mukhang nangangamoy balikan ah” tukso ni Nympha sa panganay na kapatid ng asawa kahit wala doon ang lalaki.
“Ayos din yun, para makasama naman niya si Russell” dugtong ni Lucio.
Si Russell ang anak ng kanyang Tiyo Hernan. Tanda niyang sinambit ng ama na nasa bente-singko na ang edad nito at pinaka-panganay sa kanilang magpipinsan.
“Kuu dapat lang, ilang taon ring nangulila sa anak si Kuya Hernan, ingat na lang kamo siya sa pag-alis” huling sambit ng Ina niya bago tapusin ang kanilang pagkain.
***
“Lucio ingatan mo yang mga anak natin ah, wag mong hahayaan gumala ng mag-isa” pagbibilin ni Nympha sa asawang si Lucio habang inaayos ang mangilan-ngilan niyang damit sa bag.
Nakalipas na kasi ang dalawang araw na pananatili doon ng ginang kaya’t kailangan na niyang umuwi sa kanilang barrio dahil hindi pwedeng matagal na nakasarado ang kanilang tindahan. Kagabi pa niya binibilinan ang asawa sa pag-babantay sa tatlo nilang anak.
“Oo naman, wag kang mag-ala…