Pupungas-pungas na bumangon ang binatilyo, humikab muna ito bago humarap sa ama.
“Magandang umaga ‘tay, paalis na po ba kayo ni Inay?” tanong niya, hindi pa rin kasi tapos ang pag-aani sa bundok.
“Saglit lang po at maghahanda ako ng baon niyo” Akmang tatayo si Wajo nang magsalita ang ama.
“May inihanda na ang Inay mo kanina lang, aalis na sana kami kaso may problema anak”
“Ha? Ano po iyon?” ang bahagyang gulat na saad ng binatilyo.
“Yun nga eh, nilalagnat si Benji” Ukol nito sa pangalawang anak. “Hindi naman maiwanan ni Nympha at baka lumala pa ang lagnat” pagpapatuloy nito.
“Si Marj po?” Tanong ni Wanjo, ito ang kanilang bunsong kapatid.
“Bihis na si Marj, ihahatid na lang pa eskwela, hindi makakasama ang Inay mo sa pag-aani anak, pwede bang ikaw na lang muna ang sumama sakin ngayon ?” ang suhestyon ni Lucio sa panganak na anak.
Nakaramdam ng excitement ang binatilyo sa isiping sila lang ng dalawa ng Itay niya sa bundok. Hindi niya maiwasang mapangiti.
“Ano, ayos lang ba sa’yo anak?” Ang ulit na tanong ng ama.
“Ayos lang po sa’kin ‘Tay, mabuti na rin po na makakatulong ako sa pag-aani ng mga tanim” Ang malapad na ngiting sambit ni Wanjo.
Tumango ang Itay niya bago sabihan na maghanda na ang binatilyo at aantayin na lang sa labas matapos mag-umagahan.
Dali-daling kumilos si Wanjo, hindi niya alam pero maganda ang bungad ng araw na iyon sa kanya. Makakasama niya ang kanyang Itay, at makakatulong pa siya nito sa gawain.
Matapos maligo at kumain ay nagpaalam na si Wanjo sa Ina at kapatid bago lumabas ng bahay. Sukbit ang back pack na may lamang pares ng pamalit dahil pihadong papawisin sila sa pag-huhukay ng mga kamote sa pupuntahan.
Nag-aantay na sa labas ang Itay niya sakay ng motorsiklo, nakalagay sa likod ang mga baong pagkain at iba pang gamit. sa espasyo sa gitna sumakay ang binatilyong anak.
“Kumapit kang mabuti anak, mabato sa dadaanan natin, baka mahulog ka” Ang bilin ng ama bago pinatunog ang makina ng motor.
Dahil walang hawakan sa likod, ipinuwesto ni Wanjo ang mga braso sa bewang ng ama, ramdam niya ang umbok na pandesol nito lalo na’t napapahapit ang hawak niya dahil sa marahang pagbilis ng pagpapatakbo ng Itay niya.
Bago makarating sa taniman, dadaanan muna nila ang bako-bakong daan paakyat ng bundok. Halos tumalbog si Wanjo sa kinauupuan niya. Hindi rin maiwasan na dumulas ang pagkakapit niya sa bewang ng ama at mapunta ito sa pundilyo ng suot na pantalon.
Sinasamahan ni Wanjo ng konting salat kapag bumababa ang kamay niya sa pantalon ng ama, nasa isip niyang hindi naman ito mapapansin dahil dala lamang ng lubak na daan kaya ganon ang nagiging posisyon ng kamay niya.
***
Matapos ang pahirapan na pag-akyat sa bundok, narating ng mag-ama ang taniman. Inilapag muna nila ang gamit sa maliit na kubo malapit doon. Pahingahan iyon na pwede tuluyan kapag inaabot ng gabi sa taniman.
Inayos ni Wanjo ang pagkakalagay ng mga gamit matapos itong walisan para siguradong malinis. Nagpalit na siya ng mahabang kamay na kamison at saka tumungo para tulungan ang ama sa trabaho nito.
Habang abala ang ama sa paghuhukay at pabubuhat ng mga lamang ugat ay hindi maiwasan ni Wanjo na mapahanga sa taglay nitong kakisigan.
Nangingintab ang balat nito dahil sa pinaghalong pawis at tama ng araw.
Kay sarap tingnan, parang masarap din dilaan ang pawis ni Itay
Iwinaksi niya ang maruming kaisipan bago ipagpatuloy ang pagtulong sa ama.
Mabilis na natapos ang pag-aani nila ng kamote, konti na rin lang naman kasi ang trabaho nila dahil tinapos lang nila ang naiwang trabaho kahapon.
Nagpapahinga na ang mag-ama sa kubo. Inisa-isang inilabas ni Wanjo ang mga kakain nila para sa pananghalian kahit alas dos na ng hapon.
“Anak pahingi nga muna ako ng tubig, nauuhaw na ako” Anang Lucio.
Nagsalin agad si Wanjo ng tubig sa dalang baso at saka iniabot sa ama. “Eto na po Itay”
Inisang lagok ni Lucio ang baso ng tubig. “Ahhh…Sarap”
Napatigil ang binatilyo matapos marinig ang sinabi ng ama. Iba ang epekto ng pagkakasabi nito sa kanya.
Panghuli niyang inilabas ang kalderong maliit bago inaya ang ama na kumain na. “‘Tay kain na po tayo”
“Sige anak” Pagpapaunlak ng ama.
Asikasong-asikaso ni Wanjo ang ama sa pananghaliang iyon, kulang na lang ay subuan niya ito.
” ‘Tay kain pa po kayo, ang dami po palang inilagay ni Inay” ani ng binatilyo habang nilalagyan ng ginisang kamatis ang plato ng ama.
“Sige lang anak, wag mo akong alalahanin, kumain ka na rin ng marami” segunda naman ng ama dito.
Abala sa pagsubo si Wanjo nang maramdaman ang daliri ng ama sa pisngi niya. Gulat syang napatingin dito.
“Ang kalat mo kumain, kalat kalat sa pisngi mo oh” Anito sabay tawa.
“Hmmph si Itay talaga” animo’y pagtatampo na saad ni Wanjo.
Nappatuloy sa pagkain ang mag-ama, paminsa-minsa’y tinutukso ni Lucio ang anak na sinusuklian naman ng sungit ng huli.
***
Inaayos na ni Wanjo ang mga gamit nilang dadalhin pabalik sa bahay. Ang kanyang Itay naman ay nag sisipilyo sa di kalayuan. May tubo doon na nakakonekta sa mataas na parte ng bundok, kaya naman may libreng suplay ng tubig sa kanilang taniman.
Ang mga naani nilang kamote ay naka-sako na at maayos ang pagkakalagay sa gilid ng kubo, ang Itay niya at mga kumpare nito ang magbababa ng kamote bukas.
Papasok na sa kubo ang kanyang Itay nang biglang bumuhos ang malakas na ulan. Napansin niyang makulimlim nang araw na iyon pero di niya akalain na uulan ng pagkalakas-lakas.
“Naku ang lakas ng ulan, hindi po kaya mabasa ang mga kamote Itay?” Ang nag-aalalang sambit ni Wanjo sa ama.
“Di naman anak, abot naman yung silong sa pinaglagyan natin. Di na yun mababasa” sagot ni Lucio habang isinasarado ang nag-iisang bintana ng kubo.
“Hintayin muna nating tumila ang ulan, mahirap bumaba ng basa ang daan sa bundok” pagpapatuloy pa nito.
Napatango si Wanjo bago umupo sa sahig ng kubo, ito rin ang nagsisilbing kainan at higaan ng mga nagpapahinga doon. Tinabihan siya ng ama makaraan ang ilang segundo.
Namayani ang katahimikan sa loob ng kubo, tanging ang malakas na patak ng ulan at hampas ng hangin ang maririnig sa oras na iyon.
Dahil sa lamig na dulot ng ulan ay nakaramdam ng antok si Wanjo, samahan na rin ng pagkapagod dahil sa pag-aani kaya naman hindi niya maiwasang sumandal sa dingding bilang suporta.
Napansin ni Lucio ang paghikab ng anak, alam niyang pagod ito at walang latag na unan sa kubo para mahigaan kaya naman hinapit niya ito pahiga sa kanyang hita. “Matulog ka muna anak, matatagalan pa ata tayong makaalis dito”.
Sa paghatak ng ama sa kanya ay napasubsob ang mukha ni Wanjo sa hita ni Lucio, isang dangkal ang layo mula sa kaselanan nito. Inayos niya ang pag-unan sa hita ng ama pero hindi niya maitago ang kaba dahil malapit sa mukha niya ang pundilyo ng kanyang Itay.
Napawi ang antok ng binatilyo sa posisyon niya ngayon. Ngunit umakto siyang natutulog para masulit ang pagkakataon na sulitin ang pangyayaring iyon.
Jusko…baka di ko kayanin at masunggaban ko na ang Itay ko sa isip-isip ni Wanjo.
Iginalaw ng binatilyo ang ulo at pasimpleng tinamaan ang pundilyo ng ama. Animo’y hinahagod ito gamit ang ulo kahit nakaharang pa ang pantalon.
Dahil sa sensasyon na dulot ng paggalaw ng ulo ng anak ay hindi napigilan ni Lucio a…