Nagkagulo ang lahat, ang mga bata ay kung saan saan nagtakbuhan karamihan ay nahiwalay sa kanilang mga magulang.
“Nasaan si Aethan?” sigaw ni Gabriel.
“Sir, hahanapin po namin. Kailangan muna naming kayong i-secure.”
Ini-ikot ni Gabriel ang mata nagbabakasakaling makita ang pamangkin. Sa dami ng tao at sa kaguluhan ay hindi makita hanggang sa matanaw ang isang lalaking buhat na parang bigas ang batang hinahanap.
“Ayun, bitiwan nyo ako.”
Pilit siyang kumawala pero malayo na ang lalaki hanggang tuluyang mawala sa paningin niya. Pati ang mga bodyguards niya ay humabol din ngunit mabilis na nakatakbo para ipasok sa isang van.
“Ka Mando hihintayin pa ba natin sila.”
“Hindi, delikado tayo, tara na!”
Isasara na ang van na gamit ng may pumigil sa pintuan.
“Sandali,” hawak nito ang isang lalaking duguan.
“Ka Delfin, Motong bilis isakay na yan.”
Humarurot na palayo ang van, kinailangan nilang makalayo bago pa sila masabat ng mga check point. Siguradong naka-alerto na ang military dahil sa kaguluhang nangyari.
Sa loob ng van ay nakahiga ang batang walang malay dahil pinukpok ng puluhan ng baril at ang lalaking may tama. Malubha dahil ang dugo ay lumalabas na sa bibig at taynga.
“Ka Mando kailangan madala si Motong sa hospital, masama ang tama.”
“Hindi tayo maaring tumigil, madaling makakarespunde at maa-lerto ang military sa probinsya.”
“Baka hindi makatawid si Motong.”
Kahit anong paki-usap ni Delfin ay hindi pinakinggan ni Ka Mando, katulad ng ina-asahan niya ay binawian ito ng buhay bago pa sila makarating sa bahay na pwede nialng gamutin.
“Huli na Ka Mando,” deklara ni Ligaya.
Tinakluban ng kumot ang bangkay, bago pumasok ang ilang reblede para ilabas at ilibing.
“Takpan nyo na din ang van, bukas na ng umaga tayo lalakad pabalik sa kuta. Iligpit nyo na din ang bata, wala na din namang kwentang nasa-atin yan.”
Kanina pa gising si Aethan, nasa isang sulok dahil sa takot. Masakit pa ang batok nito at walang masyadong matandaan, nagising siya na nasa isang di pamilyar na bahay kasama ang mga taong hindi din kilala.
Sa narinig ng bata ay lalo itong natakot, matalim kasi ang tingin ng tinawag nilang Ka Mando sa kanya isama pa ang duguang lalaki sa tinakpan ng kumot.
“Mando wag natin idamay ang bata.”
“Gago ka ba, pabigat lang satin yan at mukhang laki sa layaw.”
“Ako na ang bahala dito, baka mapakinabangan natin pag dating ng panahon.”
“Sige, pero ayokong maging pabigat yang tukmol na yan. Sige ia-alis mo sa harap at baka ako ang pumatay diyan.”
Binuhat ni Delfin ang takot na bata at dinala kung saan sila matutulog. Sinuri din niya kung may bukol o sugat dahil alam niya na pinukpok ito ni Ka Mando kanina. Nang ma sigurong wala ay saka pinakain bago pinagpahinga.
Magdamag lang na iyak ng iyak ang bata, kinailangan pa niya itong sabihan dahil baka ma-irita si ka Mando.
“Sino ba ang bat ana yan?” sumilip si Ligaya sa kwarto nila.
“Pamangkin ni Gov.”
“Kawawa naman,” dagdag pa nito bago tumalikod at bumalik sa kwarto nila.
Isa si Ligaya sa mga sumusuport sa kilusan ni Ka. Mando, bente anyos na nurse sa kabayanan. Si Ka Mando ang nagtutos sa pag-aaral niya buhat ng mapatay ng mga sundalo ang mga magulang dahil napagkamalang mga rebelde. Buhat nuon ay nagtanim na ito ng galit sa gobyerno, si Ka Mando ang tumulong sa kanya yun nga lang kapalit ang katawan.
“Saan ka ba galing?” bungad ng pinuno sa kanya.
“Sa labas lang, sinigurado ko lang na maayos ang lahat.”
Hinila na siya ni Ka Mando, walang nagawa ng simulang hubarin ang suot sa katawan hanggang kubabawin sa ibabaw ng kama.
“Para ka namang yelo, siguro me iba nang kumakantot sayo!”
“Gago pagod lang ako, saka pano ako gaganahan sayo ay agad ka nalang papatong.”
“Tang ina ang dami mong arte. Sige buka!”
Kahit maganit pa ang loob ng puke ni Ligaya ay bumayo na ng bumayo ang lalaki at wala pang limang minuto ay nanigas na sa ibabaw niya kasunod ang pag abot sa sukdulan.
Parang pinulak na kahoy itong bumagsak sa tabi niya, immune naman na siya kaya bumangon nalang at kinuha ang mga hinubad na damit ng lalaki bago nahiga patalikod dito. Gusto niyang umiyak dahil sa lalong nasira ang buhay niya nang magtiwala sa kumander pero naka lugmok na din siya sa sitwasyon.
Kinabukasan ay mahaba ang nilakad nila kaya kita ang pagod sa batang kasama pero tiniis nito dahil na rin sa bilin ni Ka Delfin na wag ipapakita ang pagod at hirap.
“Boy ano na nga ang pangalan mo?”
“Aethan po.”
“Buhat ngayun hindi ka na si Aethan, ikaw na si Isagani. Kalimutan mo na ang dati mong buhay dahil hindi ka na makakabalik dun.”
“Bakit po?”
“Wag ka nang matanong, kami na ang pmilya mo maliwanag ba Gani.”
“Opo!” Naisagot nalang dahil sa takot.
Ito din ang laging sinasabi sa kanya sa tuwing dumadaan siya sa pahirap ni Ka Mando, tiniis niyang lahat para maka survived at kahit papa-ano ay matuwa ang kumander nila. Sa gabi ay tinitigan ang litratong tanging naiwan ng itapon ni Ka Mando ang maliit na wallet niya
Nagawan ng paraan ni Ka Delfin na makapag-aral siya kahit na dalawang taon nahuli sa mga kaidaran, dahil nakakitaan niya ang bata ng kakaibang gilas at talino. Nung una ay ayaw ni Ka Mando pero sa huli ay nakumbinsi din naman ito.
Kay Ligaya umu-uwi si Gani tuwing weekdays sasama umakayat sa bundok tuwing Friday nights, kahit pagod at halos walang pahinga ay naging masigasig sa pag-aaral. Grade 9 nang makakitaan ng magandang bikas ang lalaki, hindi mo mapapansin na namumundok ito at kaanib ng mga reblede.
Nagkaroon din siya na kaibigan, apat sila na laging magkakasama. Si Johnson, si Jaime at siya.
Mga typical na simpleng estudyante, sa lahat ng lakad at kalokohan ay magkakasama.
Sabay sabay din silang naglalakad papunta sa paradahan kung saan sila naghihiwa-hiwalay. Madalas ay nagkakaladyaan sila sa kalsada upang hindi mainip sa paglalakad.
Habang ang marami ay humahanga kay Isagani ang gurong si Mean ay inis dito, dahil laging late pumapasok lalo na kung lunes ng umaga. Pag biernes naman kung saan ay kailangan niya ang mga estudyante ay laging maagang uma-alis.
Di tuloy niya mapigilan na maipahiya ito sa klase na parang bale wala lang naman dito na lalo niyang ikina-inis.
Hindi naman talaga dahil dito kaya siya naiinis sa binata kung hindi dahil sa hindi siya nito pinapansin, bilang guro katulad ng ibang estudyante ay todo sipsip na sa kanya pero si Gani ay nanatiling focus sa pag-aaral.
Aminado naman siya na magaling ito, matalino at higit sa lahat ay guwapo kahit na kayumanggi ang kulay. Angat pa din sa iba lalo na nga at may agawat ito ng dalawang taon sa mga ka-eskwela. Hindi rin lingid sa kanya na maraming babae ang humahanga dito dahil kahit disisyete pa lang ay batak na ang katawan na hindi naitatago sa suot na manipis na uniporme.
Maging ang malaking bukol nito sa harap ng khaki ay napapadaanan din niya ng tingin, kung bakit parang wala ito sa binata. Hindi ba nito alam na pinag-uusapan ng ilang mga guro ang dakung bukol sa tuwing naglalakad siya sa corridor?
Madalas na ang inis ay nadadala sa bahay at minsan ay nadadamay ang boyfriend niya sa init ng ulo.
Biernes katulad ng mga naka-raang lingo ay hindi na naman ito umatend sa homeroom nila, medyo dis-appointed ng sunduin ng boyfriend nito.
Buti nalang at hindi siya pinapatulan at madalas ay pinapayuhan na wag masyadong maging mahigpit sa bata. Kaya may pagkakataon na naging sanhi pa ito ng away nila.
“Isagani can you stand up.”
“Ma’am?”
“Di ka lang pala tamad, bingi ka pa.”
Agad namang tumayo ang lalaki, pero natigilan siya dahil pag angat ng lalaki ay napansin agad ng mata ang harapan ng pantalon nito. Bahagya pang inayos ng lalaki dahil humapit ang slacks na suot kaya bumakat ang burat na hind maaring di mapansin kahit na ginalaw na.
“Sorry Ma’am.”
“Kung hindi ka makakasunod sa patakaran ng eskwelahan mainam pa na lumpita ka sa private school. Hindi mo kami binabayaran dito kaya dapat matuto kang rumespeto sa oras.”
“Pasensya na, susubukan ko po Ma’am.”
“Wag mong subukan, gawin mo kung ayaw mong bumagsak sa subject ko.”
Lihim na nagtawanan ang ilang ka-eskwela lalo na yung may lihim na inis din sa lalaki dahil na-iinsecure, samantalang ang iba naman ay nakita ang simpatya dito. Kahit naman kasi nahuhuli ito sa klase nila ay sinisiguradong mataas pa din ang quizzes at exams, kahit ang projects, reports at assignments ay naibibigay ng ma-ayos.
Natuwa naman siya dahil nang sumunod nag Lunes ay maagang pumasok si Isagani ang pag dating ng Biyernes ay nakatulong din ito sa mga ka-eskwela. Ngunit dalawang Lingo lang itong nagawa ng lalaki at nag sumunod na Lunes ay late ulit ito.
“Okay class, ibigay nyo ang mga kahulugan ng mga kaugaliang Pilipino. Halimbawa, Ningas Kuggon, hindi magandang kaugalian ng mga Pilipino kung saan ay magaling sa simula pero hindi naipagpatuloy. Tulad ng pag-pasok ng ma-aga, hindi sa dalawa o tatlong lingo lang kung hindi dapat ay palagian. Isang kaugaliang hindi maganda diba Isagani.”
Hindi na nakuhang sumagot ng estudyante, nakayuko lang sa pagpapahiya ng guro sa kanya. Pero hindi ata nasiyahan si Mean dahil tinawag niya ang binata para sumagot.
“Uhm, Sipag at Tiyaga may mga hindi maganda ugali ang mga Pilipino na karaniwan ay mas nabibigyan ng pansin. Maraming sa Pilipino ang galing sa hirap, inalipusta at kinutya ng mga tao pero hindi bumitaw para makamit ang pangarap dahil sa pagsisipag at pagtitiyaga Mrs. Reyes.”
Palakpakan ang mga estudyate sa direktang patama sa kanya, o baka naman siya lang ang nag-iisip nito.
“Quiet! Go out Isagani!”
“Ma’am?”
“I said get out!”
Wala nang nagawa pa si Isagani kung hindi ang dalin ang lahat ng gamit at lumabas ng kwarto, dumeretso na din siyang umwi at wala ng balak pang pumasok sa mga susunod na subject.
Nawala sa mood si Mean, naging mainit din ang ulo, pag dating ng hapon sa homeroom nila ay wala din ang lalaki kaya lalong nainis. Kinabukasan ay wala ulit ang binatang ipinahiya maging ng mga sumunod na araw, bigla naman siya ng guilty dahil alam niya na siya ang dahilan ng pagliban nito sa eskwelahan hindi lang sa klase niya.
Sinubukan niyang magtanong kung may nakaka-alam kung nasaan si Isagani o di kaya may balita tunggol dito pero walang makasagot sa kanya. Palabas na siya sa gate ng school ng tumatakbong lumapit sa kanya ang isa sa mga classamtes ni Isagani.
“Ma’am.”
“Oh Jaime bakit.”
“Ah tunggkol po kay Gani, ang alam ko po ay sa may paanan siya ng bundok nakatira, kay Nurse Ligaya po ata.”
“Ang layo nun ah.”
“Opo nga eh, sige po Ma’am yun lang po ang alam ko eh.”
“Ah sige, Salamat!”
Nuon siya nakapag-isip sa ginawa niya sa estudyante, alam niya na walang ano mang pampublikong sasakyan na makakarating sa lugar kaya malamang ay nilalakad lang nito hanggang makarating sa inu-uwian.
Totoo din ang sagot nito tungkol sa sipag at tiyaga na pakiramdam niya ay siya ang tinutukoy nito na humuhusga at nais magbagsak sa kanya. Dahil dito ay naging responsibilidan niya ang estudyante, kung hindi ito makakatapos ng pag-aaral ay dahil sa kanya. Isang pangarap ang sinira niya.
Buong magdamag ay iniisip niya kung paano mapapabalik ang binata sa pag-aaral, wala naman siyang kilalang estudyante na kaibigan nito o madalas nakaka-usap ni Gani. Wala siyang pag-pipiliin kung hindi ang puntahan ito, magpapasama nalang siya sa kasintahan at malayo din ang bahay na sinabi ng estudyante sa kanya.
Usually ay nag date si…